ขนคุดคืออะไร เกิดจากอะไร วิธีรักษาให้ผิวเรียบเนียน

ขนคุดคืออะไร ทำความเข้าใจโรค Keratosis Pilaris

ขนคุด (Keratosis Pilaris หรือ KP) คือภาวะผิวหนังที่ไม่เป็นอันตรายและพบได้บ่อย ซึ่งมีลักษณะเป็นตุ่มเล็กๆ แข็งๆ ตามรูขุมขน ทำให้ผิวมีลักษณะสากคล้ายกระดาษทราย หรือที่เรียกกันว่า “ผิวหนังไก่” (chicken skin) ภาวะนี้เกิดจากการสะสมของเคราตินซึ่งเป็นโปรตีนในผิวหนังมากเกินไปจนไปอุดตันรูขุมขน

• บริเวณที่พบ: มักพบบริเวณต้นแขนด้านนอก ต้นขา สะโพก และแก้ม
• อาการ: โดยทั่วไปไม่มีอาการเจ็บ แต่อาจมีอาการคันเล็กน้อยได้ในบางครั้ง โดยเฉพาะเมื่อผิวแห้ง
• สาเหตุ: มีปัจจัยทางพันธุกรรมเข้ามาเกี่ยวข้อง และมักพบร่วมกับภาวะผิวแห้งหรือโรคภูมิแพ้ผิวหนัง

ภาวะนี้ไม่เป็นอันตราย ไม่ใช่โรคติดต่อ และมักถูกมองว่าเป็นลักษณะผิวหนังปกติชนิดหนึ่งมากกว่าเป็นโรค (Keratosis pilaris, StatPearls Publishing, 2023)

ลักษณะของขนคุดเป็นอย่างไร

ขนคุดมีลักษณะเป็นตุ่มเล็ก ๆ ขนาด 1-3 มม. ที่มีเคราตินอุดตันอยู่ตรงกลาง ทำให้ผิวมีลักษณะหยาบคล้ายกระดาษทราย ซึ่งมักถูกเรียกว่า “ผิวหนังไก่” (chicken skin) หรือ “ผิวสตรอว์เบอร์รี” (strawberry skin)

• ลักษณะของตุ่ม: ตุ่มอาจมีสีเดียวกับผิวหนัง สีแดง หรือสีน้ำตาล และมักมีรอยแดงล้อมรอบ โดยเฉพาะในผู้ที่มีผิวขาว
• การสัมผัส: ผิวบริเวณที่เป็นจะรู้สึกสากและแห้ง
• เส้นขน: เมื่อสังเกตใกล้ ๆ อาจมองเห็นเส้นขนเส้นเล็ก ๆ ขดตัวอยู่ใต้ตุ่มที่อุดตัน

ขนคุดกับรูขุมขนอักเสบต่างกันอย่างไร

ขนคุด (Keratosis Pilaris) คือภาวะเรื้อรังที่เกิดจากการสะสมของเคราติน ในขณะที่รูขุมขนอักเสบ (Folliculitis) คือการติดเชื้อที่รูขุมขนซึ่งมักมีอาการเฉียบพลัน โดยทั้งสองภาวะมีความแตกต่างที่สำคัญดังนี้

• ลักษณะ: ขนคุดเป็นตุ่มแข็งเล็กๆ ที่ให้ความรู้สึกสากคล้ายกระดาษทราย และโดยทั่วไปไม่มีหนอง ในทางตรงกันข้าม รูขุมขนอักเสบมักเป็นตุ่มแดงอักเสบหรือตุ่มหนองที่เจ็บเมื่อสัมผัส
• อาการ: ขนคุดมักไม่เจ็บและอาจมีอาการคันเพียงเล็กน้อย แต่รูขุมขนอักเสบมักมีอาการเจ็บหรือคันมากกว่า
• สาเหตุและระยะเวลา: ขนคุดเป็นภาวะทางพันธุกรรมที่เป็นเรื้อรังและต่อเนื่อง ในขณะที่รูขุมขนอักเสบเป็นการติดเชื้อที่เกิดขึ้นเฉียบพลันและสามารถหายได้ด้วยการรักษาที่เหมาะสม เช่น ยาปฏิชีวนะ

ขนคุดเกิดจากอะไร สาเหตุและปัจจัยเสี่ยง

การสะสมของเคราติน (Keratin) คืออะไร

การสะสมของเคราตินคือภาวะที่ร่างกายผลิตโปรตีนเคราตินออกมามากเกินไป ซึ่งการผลิตที่มากเกินไปนี้ทำให้เกิดปลั๊กแข็งไปอุดตันช่องเปิดของรูขุมขน ภาวะนี้เรียกว่า Hyperkeratinization และเป็นสาเหตุหลักที่ทำให้เกิดตุ่มเล็กๆ ที่มีลักษณะหยาบและสากคล้ายกระดาษทรายบนผิวหนัง

ปัจจัยที่ทำให้ขนคุดรุนแรงขึ้น

สภาพอากาศแห้งและเย็น การเสียดสี และการดูแลผิวที่ไม่เหมาะสมเป็นปัจจัยหลักที่ทำให้ขนคุดมีอาการรุนแรงขึ้น โดยปัจจัยกระตุ้นที่พบบ่อย ได้แก่

• สภาพอากาศ: อากาศเย็นและมีความชื้นต่ำ โดยเฉพาะในฤดูหนาว ทำให้ผิวแห้งและตุ่มขนคุดเด่นชัดขึ้น
• การดูแลผิว: การอาบน้ำร้อนจัดเป็นเวลานาน การใช้สบู่ที่รุนแรงซึ่งทำลายน้ำมันบนผิว และการให้ความชุ่มชื้นไม่เพียงพอ ล้วนทำให้ผิวแห้งและอาการแย่ลง
• การเสียดสี: การสวมใส่เสื้อผ้าที่รัดแน่นหรือทำจากผ้าเนื้อหยาบ และการขัดถูผิวอย่างรุนแรง สามารถกระตุ้นให้เกิดการอักเสบได้
• การเกาหรือแกะ: การแกะหรือเกาตุ่มขนคุดอาจทำให้เกิดรอยแดง รอยแผล และการติดเชื้อแทรกซ้อนได้ (Mayo Clinic, 2024)

อาการของขนคุด สังเกตอย่างไรว่าเป็นขนคุด

อาการหลักของขนคุดคือผิวหนังมีลักษณะสากคล้ายกระดาษทราย หรือที่เรียกว่า “ผิวหนังไก่” (chicken skin) ซึ่งเกิดจากตุ่มนูนเล็กๆ ตามรูขุมขนจากการอุดตันของเคราติน โดยตุ่มอาจมีสีเดียวกับผิว สีแดง หรือสีน้ำตาลก็ได้ และโดยทั่วไปมักไม่มีอาการเจ็บปวด แต่อาจมีอาการคันเล็กน้อย

บริเวณที่พบบ่อยที่สุด ได้แก่:

• ต้นแขนด้านนอก
• ต้นขา
• บั้นท้าย
• แก้ม (Keratosis pilaris, StatPearls Publishing, 2023)

ขนคุดคันไหม อาการที่ควรระวัง

โดยทั่วไปแล้วขนคุดมักไม่คัน หรือมีอาการคันเพียงเล็กน้อยเท่านั้น ซึ่งอาการคันมักเกิดจากภาวะผิวแห้งหรือการอักเสบร่วมด้วยมากกว่าตัวโรคเอง

อย่างไรก็ตาม ควรสังเกตอาการที่บ่งชี้ว่าขนคุดอาจมีการอักเสบหรือติดเชื้อรุนแรง ซึ่งควรไปพบแพทย์ ได้แก่:

• มีอาการอักเสบ บวมแดง หรือเจ็บปวดบริเวณตุ่มขนคุด
• ตุ่มขนคุดกลายเป็นตุ่มหนอง
• รอยแดงลุกลามหรือแผ่เป็นวงกว้าง
• เกิดแผลเป็นหรือสีผิวเปลี่ยนแปลงอย่างถาวร (Keratosis pilaris, StatPearls [Internet], 2023)

ตำแหน่งที่พบขนคุดบ่อย

ขนคุดที่ขาเกิดจากอะไร ดูแลอย่างไร

ขนคุดที่ขาเกิดจากการสะสมของเคราตินมากผิดปกติในรูขุมขน ซึ่งเป็นภาวะที่ถ่ายทอดทางพันธุกรรม ทำให้ผิวมีลักษณะเป็นตุ่มเล็กๆ แข็ง และให้สัมผัสสากคล้ายกระดาษทราย โดยมักมีอาการแย่ลงเมื่อผิวแห้งหรือในช่วงที่อากาศเย็นและมีความชื้นต่ำ

การดูแลขนคุดที่ขาสามารถทำได้โดยเน้นการผลัดเซลล์ผิวและเพิ่มความชุ่มชื้น ดังนี้

• ใช้ผลิตภัณฑ์ผลัดเซลล์ผิว: เลือกใช้ผลิตภัณฑ์ที่มีส่วนผสมของกรดอัลฟาไฮดรอกซี (AHA) เช่น กรดแลคติก (Lactic Acid) หรือกรดไกลโคลิก (Glycolic Acid) และกรดเบต้าไฮดรอกซี (BHA) เช่น กรดซาลิไซลิก (Salicylic Acid) เพื่อช่วยละลายเคราตินที่อุดตัน
• ทามอยส์เจอไรเซอร์เป็นประจำ: การให้ความชุ่มชื้นเป็นสิ่งสำคัญมาก ควรทาครีมหรือโลชั่นทันทีหลังอาบน้ำเพื่อกักเก็บความชุ่มชื้น โดยผลิตภัณฑ์ที่มีส่วนผสมของยูเรีย (Urea) หรือเซราไมด์ (Ceramides) จะช่วยให้ผิวเรียบเนียนขึ้น
• ทำความสะอาดอย่างอ่อนโยน: อาบน้ำด้วยน้ำอุ่น (ไม่ร้อนจัด) และใช้สบู่อ่อนๆ ที่ไม่มีน้ำหอม หลีกเลี่ยงการขัดถูผิวแรงๆ เพราะอาจทำให้เกิดการระคายเคืองและอักเสบได้
• หลีกเลี่ยงการเสียดสี: สวมใส่เสื้อผ้าที่ไม่รัดแน่นจนเกินไปเพื่อลดการเสียดสีบริเวณที่เป็นขนคุด

ขนคุดที่แขนและต้นแขน วิธีรักษา

การรักษาขนคุดที่แขนและต้นแขนทำได้โดยใช้ผลิตภัณฑ์ทาผิวที่ช่วยผลัดเซลล์ผิวและให้ความชุ่มชื้นอย่างสม่ำเสมอ ซึ่งมีส่วนผสมหลักที่ช่วยลดการอุดตันของเคราตินในรูขุมขนและทำให้ผิวเรียบเนียนขึ้น

แนวทางการรักษามีดังนี้:

• ใช้สารผลัดเซลล์ผิว (Keratolytics): ผลิตภัณฑ์ที่มีส่วนผสมของกรดอัลฟาไฮดรอกซี (AHA) เช่น กรดแลคติก (Lactic Acid) หรือกรดไกลโคลิก (Glycolic Acid) และกรดเบต้าไฮดรอกซี (BHA) เช่น กรดซาลิไซลิก (Salicylic Acid) จะช่วยละลายเคราตินที่อุดตันและทำให้ตุ่มขนคุดเรียบเนียนลง
• ใช้ยูเรีย (Urea): ครีมที่มีส่วนผสมของยูเรียในความเข้มข้น 10-20% มีประสิทธิภาพในการเพิ่มความชุ่มชื้นให้ผิวอย่างล้ำลึกและช่วยสลายเคราตินที่แข็งตัว ทำให้ผิวที่หยาบกร้านนุ่มขึ้น
• ใช้เรตินอยด์ (Retinoids): ยาทาในกลุ่มอนุพันธ์วิตามินเอ เช่น Tretinoin หรือ Adapalene ช่วยเร่งการผลัดเซลล์ผิวและปรับการทำงานของรูขุมขนให้เป็นปกติ ซึ่งช่วยลดการเกิดขนคุดได้
• ให้ความชุ่มชื้นเป็นประจำ: การทามอยส์เจอไรเซอร์ที่มีส่วนผสมของเซราไมด์ (Ceramides) หลังอาบน้ำทันทีจะช่วยซ่อมแซมเกราะป้องกันผิวและกักเก็บความชุ่มชื้น ทำให้ผิวโดยรวมดูดีขึ้น
• ดูแลผิวอย่างอ่อนโยน: ควรอาบน้ำด้วยน้ำอุ่น (ไม่ร้อนจัด) ใช้ผลิตภัณฑ์ทำความสะอาดที่อ่อนโยน และหลีกเลี่ยงการขัดหรือสครับผิวแรงๆ เพราะอาจทำให้เกิดการระคายเคืองและทำให้อาการแย่ลงได้

ขนคุดที่หลัง ก้น และตำแหน่งอื่นๆ

ขนคุดมักพบบ่อยที่สุดบริเวณต้นแขนด้านนอกและต้นขา แต่ก็สามารถพบได้บ่อยที่ก้นและแก้มเช่นกัน

บริเวณอื่นๆ ที่อาจพบขนคุดได้ ได้แก่:

• แขนท่อนล่าง
• หลังส่วนบน
• ขาท่อนล่าง

โดยทั่วไป ขนคุดจะขึ้นแบบสมมาตรทั้งสองข้างของร่างกาย และจะไม่พบบริเวณที่ไม่มีรูขุมขน เช่น ฝ่ามือและฝ่าเท้า (Keratosis pilaris revisited: is it more than just a follicular keratosis?, International Journal of Trichology, 2012)

ขนคุดหายเองได้ไหม ต้องรักษานานแค่ไหน

ขนคุดสามารถดีขึ้นและหายเองได้เมื่ออายุมากขึ้น โดยอาการมักจะรุนแรงที่สุดในช่วงวัยรุ่น จากนั้นจะค่อยๆ ดีขึ้นหรือหายไปเองในช่วงอายุ 20-30 ปี สำหรับผู้ที่รักษาด้วยยาทาอย่างสม่ำเสมอ จะเห็นผลลัพธ์ที่ดีขึ้นอย่างชัดเจนภายใน 8-12 สัปดาห์ แต่เนื่องจากเป็นภาวะเรื้อรังจึงจำเป็นต้องดูแลผิวอย่างต่อเนื่องเพื่อควบคุมอาการไม่ให้กลับมาเป็นซ้ำ (Keratosis pilaris, StatPearls, 2023)

วิธีรักษาขนคุดที่ได้ผล

วิธีรักษาขนคุดที่ได้ผลที่สุดคือการใช้ยาทากลุ่มผลัดเซลล์ผิว (keratolytics) และสารให้ความชุ่มชื้นอย่างสม่ำเสมอ ซึ่งจะช่วยละลายเคราตินที่อุดตันและทำให้ผิวเรียบเนียนขึ้น

การรักษาหลักๆ ประกอบด้วย:

• สารผลัดเซลล์ผิว (Keratolytics): ช่วยละลายเคราตินที่อุดตันรูขุมขน ส่วนผสมที่ได้ผลดี ได้แก่ กรดแลคติก (lactic acid), กรดซาลิไซลิก (salicylic acid) และยูเรีย (urea) ในความเข้มข้นสูง
• เรตินอยด์ชนิดทา (Topical Retinoids): เช่น Tretinoin ช่วยปรับการผลัดเซลล์ผิวให้เป็นปกติและลดการอุดตัน มักใช้เป็นลำดับถัดมาหากการรักษาแรกไม่ได้ผล
• การให้ความชุ่มชื้น (Moisturizing): การใช้มอยส์เจอไรเซอร์ที่มีส่วนผสมของเซราไมด์ (ceramides) หรือกลีเซอรีน (glycerin) เป็นประจำ จะช่วยให้ผิวเรียบเนียนและลดความหยาบกร้าน
• การรักษากับผู้เชี่ยวชาญ: สำหรับกรณีที่รุนแรงหรือไม่ตอบสนองต่อยาทา อาจพิจารณาการรักษาด้วยเลเซอร์เพื่อลดรอยแดงและปรับสภาพผิว หรือการผลัดเซลล์ผิวด้วยสารเคมี (Evaluation of a moisturizing cream with 20% urea for keratosis pilaris, Journal of Drugs in Dermatology, 2024)

การดูแลผิวด้วยตัวเองที่บ้าน

การดูแลผิวที่เป็นขนคุดด้วยตัวเองที่บ้านคือการทำตามขั้นตอนอย่างสม่ำเสมอ ซึ่งประกอบด้วยการทำความสะอาดอย่างอ่อนโยน การผลัดเซลล์ผิว และการให้ความชุ่มชื้นเป็นประจำ

ขั้นตอนการดูแลผิวที่แนะนำมีดังนี้:

• ตอนเช้า: ขณะอาบน้ำ ให้ใช้ผลิตภัณฑ์ทำความสะอาดที่ช่วยผลัดเซลล์ผิวอย่างอ่อนโยน จากนั้นทาโลชั่นผลัดเซลล์ผิว (เช่น ที่มีกรดแลคติกหรือซาลิไซลิก) บนผิวที่ยังหมาดอยู่
• ตอนเย็น: ทายากลุ่มเรตินอยด์ (retinoid) หรือทาโลชั่นผลัดเซลล์ผิวซ้ำ
• การดูแลเพิ่มเติม:
  • อาบน้ำอุ่น (ไม่ร้อนจัด) และจำกัดเวลาอาบน้ำไม่เกิน 10 นาที
  • ทามอยส์เจอไรเซอร์ภายใน 5 นาทีหลังอาบน้ำเพื่อกักเก็บความชุ่มชื้น
  • ขัดผิวเบาๆ สัปดาห์ละ 1-2 ครั้ง และหลีกเลี่ยงการขัดถูรุนแรง
  • หลีกเลี่ยงการสวมเสื้อผ้าที่รัดแน่นเพื่อลดการเสียดสี (Mayo Clinic, 2024)

การใช้ผลิตภัณฑ์ผลัดเซลล์ผิว AHA BHA

AHA และ BHA เป็นผลิตภัณฑ์ผลัดเซลล์ผิวกลุ่มแรกที่แนะนำให้ใช้ในการรักษาขนคุด (Keratosis Pilaris) เนื่องจากมีคุณสมบัติช่วยสลายเคราตินส่วนเกินที่อุดตันในรูขุมขนและส่งเสริมการผลัดเซลล์ผิวที่ตายแล้ว

กรดในกลุ่ม AHA (Alpha Hydroxy Acids) เช่น กรดแลคติก (Lactic Acid) และกรดไกลโคลิก (Glycolic Acid) จะทำงานบนผิวชั้นนอกเพื่อคลายการยึดเกาะของเซลล์ผิวที่ตายแล้ว ในขณะที่ BHA (Beta Hydroxy Acid) อย่างกรดซาลิไซลิก (Salicylic Acid) ซึ่งละลายในไขมัน จะสามารถซึมลึกลงไปในรูขุมขนเพื่อสลายเคราตินที่อุดตันได้โดยตรง จากการศึกษาพบว่าการใช้ครีมกรดแลคติก 10% สามารถลดตุ่มขนคุดได้ประมาณ 66% และกรดซาลิไซลิก 5% สามารถลดได้ประมาณ 52% หลังใช้ต่อเนื่องเป็นเวลา 12 สัปดาห์ (Topical treatments for keratosis pilaris, LearnSkin, 2022)

ครีมและโลชั่นทาขนคุดที่แนะนำ

ครีมและโลชั่นที่แนะนำสำหรับขนคุดมักมีส่วนผสมของกรดผลัดเซลล์ผิว (AHA/BHA) ยูเรีย หรือเรตินอยด์ ซึ่งช่วยละลายเคราตินที่อุดตันและเพิ่มความชุ่มชื้นให้ผิว

ผลิตภัณฑ์ที่แพทย์ผิวหนังแนะนำบ่อยครั้ง ได้แก่

• AmLactin® Daily Moisturizing Lotion: มีส่วนผสมของกรดแลคติก 12% (12% ammonium lactate) ซึ่งเป็นตัวยาหลักที่ใช้ในการรักษา
• CeraVe SA Lotion for Rough & Bumpy Skin: ประกอบด้วยกรดซาลิไซลิก (BHA) กรดแลคติก (AHA) และเซราไมด์ ช่วยทั้งผลัดเซลล์ผิวและเสริมเกราะป้องกันผิว
• Eucerin Roughness Relief Cream: มีส่วนผสมของยูเรียและเซราไมด์ ช่วยให้ผิวเนียนนุ่มและชุ่มชื้น
• Glytone KP Kit: เป็นชุดผลิตภัณฑ์ที่ใช้กรดไกลโคลิก (AHA) ทั้งรูปแบบเจลอาบน้ำและโลชั่น
• Paula’s Choice Weightless Body Treatment 2% BHA: โลชั่นที่มีกรดซาลิไซลิก 2% ช่วยผลัดเซลล์ผิวและลดการอุดตันในรูขุมขน (13 best treatments for keratosis pilaris, according to dermatologists, Good Housekeeping, 2022)

ขนคุดอักเสบเป็นหนอง รักษาอย่างไร

การรักษาขนคุดอักเสบเป็นหนองมักใช้ยาปฏิชีวนะเพื่อกำจัดการติดเชื้อแบคทีเรียแทรกซ้อน ร่วมกับการใช้ยาอื่น ๆ เพื่อลดการอักเสบ โดยควรปรึกษาแพทย์เพื่อรับการวินิจฉัยและการรักษาที่ถูกต้อง

แนวทางการรักษามีดังนี้

• ยาปฏิชีวนะชนิดทา: สำหรับกรณีที่เป็นหนองไม่มาก แพทย์อาจสั่งยาปฏิชีวนะเฉพาะที่ เช่น มิวพิโรซิน (mupirocin) เพื่อทาบริเวณตุ่มหนอง
• ยาปฏิชีวนะชนิดรับประทาน: หากการอักเสบเป็นวงกว้างหรือรุนแรง แพทย์อาจพิจารณาสั่งยาปฏิชีวนะชนิดรับประทาน เช่น เซฟาเลซิน (cephalexin) เพื่อควบคุมการติดเชื้อ
• ยาสเตียรอยด์ชนิดทา: อาจมีการใช้ยาสเตียรอยด์ความเข้มข้นต่ำในระยะสั้นๆ เพื่อช่วยลดอาการแดงและอาการคันที่เกิดจากการอักเสบ (Inflamed keratosis pilaris, Patient Care Online, 2005)

ยาทาขนคุดอักเสบที่ควรใช้

ยาทาที่ใช้สำหรับขนคุดอักเสบคือยาสเตียรอยด์เฉพาะที่เพื่อลดการอักเสบ และยาปฏิชีวนะเฉพาะที่หากมีการติดเชื้อแบคทีเรียแทรกซ้อน โดยแพทย์อาจพิจารณาจ่ายยาตามลักษณะอาการ ดังนี้

• ยาคอร์ติโคสเตียรอยด์ (Corticosteroids): ใช้เพื่อลดรอยแดง อาการคัน และการอักเสบ ควรใช้ในระยะเวลาสั้นๆ (1-2 สัปดาห์) เพื่อควบคุมอาการ เช่น ไฮโดรคอร์ติโซน (hydrocortisone) 2.5% หรือ ไตรแอมซิโนโลน (triamcinolone) 0.1%
• ยาปฏิชีวนะเฉพาะที่ (Topical antibiotics): ใช้ในกรณีที่ตุ่มขนคุดมีลักษณะเป็นหนอง ซึ่งอาจบ่งชี้ถึงการติดเชื้อแบคทีเรียแทรกซ้อน ยาที่ใช้ เช่น มิวพิโรซิน (mupirocin) 2% หรือ คลินดามัยซิน (clindamycin) 1% (Inflamed keratosis pilaris, Patient Care Online, 2005)

เมื่อไหร่ควรพบแพทย์

ควรไปพบแพทย์ผิวหนังเมื่อไม่แน่ใจในการวินิจฉัย, ตุ่มขนคุดมีอาการอักเสบรุนแรงหรือเจ็บปวด, การรักษาด้วยตนเองไม่ได้ผล, เกิดรอยแผลเป็นหรือสีผิวผิดปกติ, หรือส่งผลกระทบต่อจิตใจอย่างรุนแรง โดยทั่วไปแล้วควรไปพบแพทย์หากมีลักษณะดังนี้

• ไม่แน่ใจว่าตุ่มที่เกิดขึ้นคือขนคุดหรือไม่ หรือมีลักษณะที่ผิดปกติ
• มีอาการอักเสบ เจ็บปวด หรือมีหนอง ซึ่งอาจบ่งชี้ถึงการติดเชื้อ
• ใช้ผลิตภัณฑ์ที่หาซื้อได้เองอย่างสม่ำเสมอเป็นเวลา 2-3 เดือนแล้วอาการไม่ดีขึ้น
• เกิดรอยแผลเป็นหรือการเปลี่ยนสีของผิวหนังที่น่ากังวล
• สภาพผิวส่งผลกระทบต่อจิตใจหรือความมั่นใจอย่างมาก (13 best treatments for keratosis pilaris, according to dermatologists, Good Housekeeping, 2022)

การรักษาขนคุดที่คลินิกและโปรแกรมเลเซอร์

เลเซอร์รักษาขนคุดได้ผลจริงไหม

เลเซอร์สามารถรักษาขนคุดได้ผลจริง โดยเลเซอร์แต่ละชนิดจะให้ผลลัพธ์ที่แตกต่างกันไป ขึ้นอยู่กับเป้าหมายในการรักษา

• การรักษารอยแดง (Keratosis Pilaris Rubra): เลเซอร์ในกลุ่มที่จับกับเส้นเลือด เช่น Pulsed Dye Laser (PDL) และ Intense Pulsed Light (IPL) สามารถลดรอยแดงรอบรูขุมขนได้อย่างมีนัยสำคัญ
• การรักษาลักษณะผิวที่ไม่เรียบเนียน (ตุ่มขนคุด): เลเซอร์กลุ่มกำจัดขน เช่น Diode Laser และ Long-pulsed Nd:YAG Laser สามารถช่วยให้ผิวเรียบเนียนขึ้นได้ นอกจากนี้ Fractional Laser ก็สามารถช่วยผลัดเซลล์ผิวและลดความหยาบกร้านของตุ่มได้เช่นกัน

โปรแกรมผลัดเซลล์ผิวที่คลินิก

โปรแกรมผลัดเซลล์ผิวสำหรับขนคุด (Keratosis Pilaris) ที่ทำในคลินิกโดยทั่วไปคือการลอกผิวด้วยสารเคมี (Chemical Peels) และการกรอผิว (Microdermabrasion) ซึ่งเป็นวิธีที่ช่วยผลัดเซลล์ผิวได้ดีกว่าการใช้ผลิตภัณฑ์ดูแลเองที่บ้าน

• การลอกผิวด้วยสารเคมี (Chemical Peels): แพทย์ผิวหนังจะใช้สารเคมีที่มีความเข้มข้นสูง เช่น กรดไกลโคลิก (Glycolic acid) 20-50% หรือกรดซาลิไซลิก (Salicylic acid) 20-30% ทาลงบนผิวหนังเพื่อเร่งการผลัดเซลล์ผิวที่ตายแล้วและสลายเคราตินที่อุดตัน โดยทั่วไปจะทำเป็นคอร์สต่อเนื่องทุก 2-4 สัปดาห์
• การกรอผิว (Microdermabrasion): เป็นการผลัดเซลล์ผิวเชิงกลโดยใช้อุปกรณ์กรอผิวเพื่อขจัดเคราตินที่อุดตันอยู่ชั้นบนสุดของผิวหนังออกไป ทำให้ผิวเรียบเนียนขึ้นทันทีหลังทำ
• เลเซอร์ผลัดเซลล์ผิว (Fractional Laser): เลเซอร์บางชนิด เช่น Fractional CO₂ laser สามารถช่วยปรับสภาพผิวให้เรียบเนียนขึ้นได้โดยการกระตุ้นการสร้างเซลล์ผิวใหม่ (Patient.info, 2022)

วิธีป้องกันไม่ให้ขนคุดกลับมาเป็นซ้ำ

การป้องกันขนคุดกลับมาเป็นซ้ำต้องอาศัยการดูแลผิวอย่างสม่ำเสมอ เนื่องจากขนคุดเป็นภาวะเรื้อรังที่มักจะกลับมาใหม่หากหยุดการรักษาทั้งหมด อย่างไรก็ตาม สามารถควบคุมอาการได้ด้วยการดูแลผิวอย่างต่อเนื่อง

• ดูแลผิวในระยะยาว: หลังจากที่ผิวเรียบเนียนขึ้นแล้ว ให้ปรับลดความถี่ของการใช้ผลิตภัณฑ์ผลัดเซลล์ผิวลง (เช่น จากทุกวันเป็น 2-3 ครั้งต่อสัปดาห์) แต่ยังคงทามอยส์เจอไรเซอร์ทุกวัน
• หลีกเลี่ยงการเสียดสี: สวมเสื้อผ้าที่หลวมและระบายอากาศได้ดี หลีกเลี่ยงผ้าที่มีเนื้อหยาบ เช่น ผ้าขนสัตว์ ที่จะสัมผัสกับผิวโดยตรง
• ปรับพฤติกรรมการอาบน้ำ: ใช้น้ำอุ่น (ไม่ร้อนจัด) จำกัดเวลาอาบน้ำไม่เกิน 10 นาที และใช้ผลิตภัณฑ์ทำความสะอาดที่อ่อนโยน หลีกเลี่ยงการขัดถูผิวแรงๆ
• ทามอยส์เจอไรเซอร์ทันที: หลังอาบน้ำควรซับผิวให้แห้งหมาดๆ แล้วทามอยส์เจอไรเซอร์ภายในไม่กี่นาทีเพื่อช่วยกักเก็บความชุ่มชื้น
• ปรับตัวตามฤดูกาล: ในช่วงฤดูหนาวที่อากาศแห้ง อาจต้องเพิ่มความถี่ในการดูแลผิวและทามอยส์เจอไรเซอร์ให้มากขึ้น ส่วนในฤดูร้อนอาจลดความเข้มข้นลงได้บ้าง
• กำจัดขนอย่างอ่อนโยน: หากจำเป็นต้องโกนขน ควรโกนตามแนวขนและใช้เจลหล่อลื่น ส่วนการแว็กซ์ขนควรดูแลปลอบประโลมผิวหลังทำเพื่อลดการอักเสบ

การดูแลผิวหลังกำจัดขนเพื่อป้องกันขนคุด

การดูแลผิวหลังการกำจัดขนเพื่อป้องกันขนคุดคือการดูแลอย่างอ่อนโยนและให้ความชุ่มชื้นแก่ผิวทันที เพื่อลดการระคายเคืองของรูขุมขนซึ่งเป็นสาเหตุของการกำเริบของขนคุด

• หลังการโกนขน: ควรโกนตามแนวเส้นขนโดยใช้มีดโกนที่คมและเจลหล่อลื่น จากนั้นทามอยส์เจอไรเซอร์ที่อ่อนโยนทันที
• หลังการแว็กซ์ขน: ทาโลชั่นที่ช่วยปลอบประโลมผิว เช่น โลชั่นที่มีส่วนผสมของว่านหางจระเข้ หรือครีมไฮโดรคอร์ติโซน 1% เป็นเวลา 1-2 วันเพื่อลดการอักเสบ และหลีกเลี่ยงการสครับผิวบริเวณนั้น

ปัญหาผิวอื่นที่คล้ายขนคุด

ผิวเป็นหนังไก่กับขนคุดเหมือนกันไหม

ผิวหนังไก่และขนคุดไม่เหมือนกัน แต่มีความเกี่ยวข้องกัน โดย “ผิวหนังไก่” เป็นชื่อเรียกทั่วไปของภาวะ Keratosis Pilaris (KP) ซึ่งเกิดจากการสะสมของเคราตินจนอุดตันรูขุมขนและกลายเป็นตุ่มเล็กๆ ที่มีลักษณะหยาบ ส่วน “ขนคุด” คือเส้นขนที่งอกออกมาแล้วม้วนกลับเข้าไปในผิวหนัง หรือเส้นขนที่ถูกขังอยู่ใต้ตุ่มเคราติน ซึ่งเป็นหนึ่งในลักษณะที่พบได้ในภาวะผิวหนังไก่

สิวที่แขนกับขนคุดต่างกันอย่างไร

ขนคุดเป็นตุ่มแข็งเล็กๆ สม่ำเสมอที่ให้ความรู้สึกสากเหมือนกระดาษทรายและไม่มีหัวสิว ในขณะที่สิวจะมีลักษณะตุ่มที่หลากหลายกว่า เช่น สิวอุดตัน ตุ่มแดงอักเสบ หรือสิวหัวหนอง

ข้อแตกต่างที่สำคัญระหว่างขนคุดและสิวที่แขนมีดังนี้

• ขนคุด (Keratosis Pilaris):
  • ลักษณะ: เป็นตุ่มแข็งเล็กๆ ขนาดเท่าๆ กันจำนวนมาก เกิดจากการอุดตันของเคราตินในรูขุมขน ทำให้ผิวรู้สึกสากเหมือนหนังไก่หรือกระดาษทราย
  • หัวสิว: ไม่มีหัวสิวอุดตัน (comedones)
  • บริเวณที่พบ: มักเกิดบริเวณต้นแขนด้านนอก ต้นขา และก้น
  • อาการ: ส่วนใหญ่ไม่เจ็บ แต่อาจมีอาการคันเล็กน้อย
• สิว (Acne):
  • ลักษณะ: มีตุ่มหลายรูปแบบปะปนกัน เช่น สิวอุดตัน (หัวดำ/หัวขาว) ตุ่มแดงอักเสบ และสิวหัวหนอง
  • หัวสิว: มีหัวสิวอุดตันเป็นลักษณะเด่น
  • บริเวณที่พบ: สามารถเกิดที่แขนได้ แต่พบบ่อยกว่าบริเวณหน้าอกและหลัง
  • อาการ: มักมีอาการอักเสบ เจ็บ หรือมีหนองร่วมด้วย

คำถามที่พบบ่อยเกี่ยวกับขนคุด

ขนคุดเป็นโรคติดต่อไหม

ขนคุดไม่ใช่โรคติดต่อ ภาวะนี้ไม่สามารถแพร่กระจายจากคนสู่คนได้ เนื่องจากเป็นภาวะทางพันธุกรรมที่เกิดจากการสะสมของเคราตินในรูขุมขน ไม่ได้เกิดจากการติดเชื้อ (KidsHealth, 2018)

โกนขนแล้วเป็นขนคุดทำอย่างไร

การโกนขนอย่างถูกวิธีและดูแลผิวหลังการโกนสามารถช่วยลดการเกิดขนคุดได้ โดยการโกนขนอาจทำให้เกิดการบาดเจ็บเล็กน้อยที่รูขุมขนและกระตุ้นให้ขนคุดแย่ลงได้ การปฏิบัติตามขั้นตอนที่ถูกต้องจะช่วยลดการระคายเคือง

วิธีป้องกันขนคุดจากการโกนขน มีดังนี้

• เตรียมผิวก่อนโกน โดยการโกนหลังอาบน้ำอุ่นเพื่อทำให้เส้นขนและผิวนุ่มลง
• ใช้เจลหล่อลื่น ขณะโกนเพื่อลดการเสียดสี
• ใช้มีดโกนที่คมและสะอาด เพื่อลดการบาดเจ็บของผิว
• โกนตามแนวเส้นขน แทนการโกนย้อนแนวขนเพื่อลดการระคายเคือง
• ดูแลผิวหลังโกน โดยล้างออกด้วยน้ำเย็น ซับผิวให้แห้ง และทามอยส์เจอไรเซอร์ที่อ่อนโยนทันทีเพื่อเพิ่มความชุ่มชื้น

แว๊กซ์ขนแล้วเป็นขนคุดป้องกันได้ไหม

สามารถป้องกันได้ โดยการลดการอักเสบและระคายเคืองของรูขุมขนหลังการแว็กซ์

คุณสามารถดูแลผิวเพื่อป้องกันการเกิดขนคุดหลังการแว็กซ์ได้โดยปฏิบัติตามคำแนะนำต่อไปนี้

• ทาครีมเพื่อลดการอักเสบ หลังแว็กซ์ทันที ควรทาโลชั่นที่ช่วยปลอบประโลมผิว เช่น โลชั่นที่มีส่วนผสมของว่านหางจระเข้ หรือทาครีมไฮโดรคอร์ติโซน 1% บางๆ เป็นเวลา 1-2 วันเพื่อลดการอักเสบและรอยแดง
• หลีกเลี่ยงการผลัดเซลล์ผิวซ้ำซ้อน ควรงดการสครับหรือใช้ผลิตภัณฑ์ที่มีกรดผลัดเซลล์ผิวเป็นเวลา 2-3 วันทั้งก่อนและหลังการแว็กซ์ เพราะผิวได้ถูกผลัดเซลล์ไปแล้วในระหว่างการแว็กซ์
• เลือกเทคนิคการแว็กซ์ที่อ่อนโยน ควรแจ้งผู้เชี่ยวชาญว่าคุณมีผิวบอบบางและมีแนวโน้มเป็นขนคุดง่าย เพื่อให้เลือกใช้เทคนิคที่เหมาะสม เช่น การใช้ฮาร์ดแว็กซ์ (hard wax) ซึ่งอาจระคายเคืองน้อยกว่า
• ดูแลผิวหลังแว็กซ์ หลีกเลี่ยงการใส่เสื้อผ้าที่รัดแน่นและกิจกรรมที่ทำให้เหงื่อออกมากในวันแรกหลังแว็กซ์ เพื่อป้องกันการระคายเคืองรูขุมขนที่กำลังเปิดอยู่